Jexuxmari Mujika
La realidad que nos ha planteado la pandemia, y el incierto futuro que prevemos nos va a obligar a salir del cómodo confort intelectual en que intentamos cobijarnos los humanos. Nuestra generación, que ha tenido que renunciar a la seguridad de las verdades indiscutibles, religiosas o laicas, no puede seguir manteniendo ese falso confort mutilando la vida, reduciéndola a mero entretenimiento. Es un riesgo muy real que debemos evitar. Xabier Lete lo hizo.
“Zaila ez da ideiez aldatzea, pentsatzeko eraz aldatzea baino” (H. Jahren)
2021. urte honetan ere aldapan gora segi beharko dugu. Eta ez, ohituraz esan ohi denez, urtarrilean bakarrik. Urte gehienean zehar harreman egiazkoenak, aurrez-aurrekoak, alegia, gutxitu egin beharko ditugu; etxean gehiago egon beharko dugu; geure buruarekin konpainia onean egoten ikasi beharko dugu; horixe lortuko bagenu!
Irakurketarako ere denbora gehiago izango dugu, eta ikasi egingo dugu akaso hizkiak eta liburuak direla mundu zabalera azkarren eta ondoen hurbiltzen laguntzen dutenak. Jantzi egiten gaituztelako, eta poztu ere bai, sarri.
Nik pozaldi horietako bat jaso berria dut Gartzia Trujilloren “Xabier ez mutilatu, mesedez” artikulua Berrian irakurri dudanean. Pozaldia, bai, ze Lete joan zitzaigunetik hamar urte bete direnean egin zaion aitortza handian eta ederrean, gehienek Xabierren bizitza eta nortasun bidea ulertzeko garrantzizko izan zen alderdi bat albora utzi dute guztiz: kristau fedearekin izan zuen borroka, arlo horretan bizi izan zuen bilakaera. Egun indartsuen diren ikuspegien agindu isilera mutilatu dute alderdi hori. Eta ez da, bada, fedearekin izan zuen harremanak irakastekorik ez duelako.
Buena prueba de ello es la relación rebelde, sincera, afectuosa y, sobre todo, muy personal que mantuvo con la fe que recibió en la niñez. Como en otros aspectos de la vida, en este también se enfrentó con valentía a las dudas, preguntas y nuevas convicciones, propias de la época, que le tocó vivir; lo hizo sin escatimar esfuerzo para trazar su propio camino. El gran poeta de Oiartzun es un referente a la hora de saber cuáles son las obligadas exigencias de una vida vivida con personalidad. Es algo que le reconocemos y le agradecemos.
Gure herrian lau erritori jarraiki, ohitura hutsez, kristau izateko garaia bukatu zen, zorionez. Jesusen mezuaren arrasto nagusienen aurka aritu arren kristau zintzo, eta bere defendatzaile harro agertzeko garaia era bai. Sinestea pentsatzea baino errazago gertatzen zen garaia bukatzear da. Hau guztia mesederako dugu garbi. Nor izanaz jokatu eta erabaki beharrera eramango gaituelako.
Horretara eramandako bat izan zen Xabier, erlijioaren alorrean bizitzea tokatu zitzaion garaian eta inguruan nagusitzen ari ziren ikuspegien eragina jaso eta aktiboki bizi arren, bizitzako beste arlo guztietan bezala, honetan ere, uko egin bai zion ezjakintasunean eta indiferentzian lokartuta lasai bizitzeari. Eta hori, egin zuen bidearekin bat etorri ala ez aitortu behar zaio, eta eskertu ere bai; gure gizarteak horretan zer ikasi handia du.
Ohituraz eta tradizio hutsez jasotako erantzunetan bizitzetik, zenbait giza galdera garrantzizkoak alde batera utzi eta mesprezatzera ziztu bizian igarotakoa da gure gizartea; gure garaiko jende anitzek —errudunen bila aritzea ez zait interesatzen— lehen erantzun jakinen barruan bezain eroso sentitu nahi izan du kanpoan ere galderak ezabatuta. Giroaren babesean, alegia. Barne borrokarik gabe. Lete ez zen horietakoa.
Altzateko Jaunari “hamasei salbe eta hamasei kredo erderaz entzunagatik bazenekien hori ez zela sekulan guretzat egin” aitortzen zion Xabierrek, “Jainkoak inondikan ez zidan erantzun, urruti zegok hura han bere zeruan gu bakarrik utzirik umezurtz munduan” sentitzen zuen Letek, giza galdera hauei ez zien inoiz ihes egin, eta erantzunak ere beti berak emanak nahi zituen.
Zalantza, borroka eta aldaketak ekarri zizkion horrek, “erabaki nuen berriro sinestun bezala bizitzen hasiko nintzela... Ordutik Lurdes eta biok sinestun bezala bizitu gara, sinetsi nahian edo otoitzean, alegia. “Otoitz egiten duena ez ote da sinestuna? “Azken finean, Jainkoa gure otoitz egin beharra baizik ez balitz, zer? Orain dela hogei bat urte pentsatu nuen hori lehen aldiz. Fededuna da otoitz egiten duena.”
Egungo pandemiak eta XXI. mende honetan gizaki eta gizateria bezala aurrean ditugun erronka handiek giza galdera nagusienei nortasunez, kementsu, heltzea exijituko digute; horretan saiatzeko prest ez bagaude, ez dugu inola ere bizi dugun egoerak dakartzan galdera berriei erantzuten asmatuko, gezurrezko egien artalde manipulatuaren babesean galduko ditugu mingainean bakarrik darabilzkigun balioak. Ezartzen zaizkigun ikuspegien konfort eremuan gordeta jai daukagu. Hori gaur ez dakienak, ez du jakin nahi.
Nik asko estimatzen dut “Euskal Herri nerea ezin zaitut maite, baina nun biziko naiz zugandik aparte” oihukatu zuen Lete pentsalari, poeta triste eta umore handikoa; asko zor diot, aspalditik nor izatearen baldintzak zeintzuk direnaren ispilu izan dudalako.
