Pello Zabala
Es propio de la primavera que nos regale un verdor abundante y extenso. Conforme se alargan los días el sol se encarga de marchitar y entristecer el paisaje. Pero en mayo la naturaleza rebosa verdor y humedad por todos los lados.
Un mirlo se ha instalado en el roquedal contiguo a la basílica. No veas cómo se hace notar si pasas por allí sin hacerle caso...
Udaberriak edertasun hezea, berdetasun ugaria ta zabala oparitzen daki: berezkoz sortzen zaiona du hori. Eguzki orduak, gero eta zabalxeagoak, oraindik gazteak dira; badakite bai, ondo dakitenez, lur bazterra sekatzen ta erretzen: uda aurrera doanean, eguna bere zabalero betera iristean, eta aire-arnasa lehorrak, guztiz legortzean, orduan bai, sikateak badaki, egunez bezala, iñular ta gaueko ordu-saio egarrituetan, den-dena, oparotsu ta hezeenetik hasita, dena tristetzen ta limurtzen. Maiatzean, ordea, guztiz bestela da.
Berde ta heze, kabittu ezinik dago natura Arantzazuko mendi bizkar inguruotan. Fraile batek dioen bezala, "lehengo Arantzazuko ixkiña hauek harritik gehio zien, berde oparotik baino". Bai, mendi malkar ta aldapatsu hauetako harkaiztiak hezetasuna ta ura jaso baino gehiago, errekaldera bidali ohi zuen dena agudo. Baina gaur, urtero pixkatxo bat xalto goraka, eta lurrezko manta, urteroka gizenduz, iritsi da, hor hegoaldean Araba aldeko mendi bizkarrak ondradu ta potolotzera. Lur urrixka eta belar-mantatxo mehea zena, belar tinko ta pottoloz jantzia, ondroso betea ageri da edozein txoko goxatutan.
Eta txorien jarduntxo ta kantu saio poxkidazko alaiok, zeresanik ez. Esan bainoago, entzunez goxatzekoak dira. Zozoa dugu hemen, eliz aurreko harkaizti honetan bere balkoi propioa salduko ez duena. Egunaren lehen orduotan, eta azkenengoetan, kontuz gero, berari kasorik egin gabe erretiratzen. Entzungo dizkiozu galantak! Ez zaitu bakean utziko bere haserretxoa trinko adierazi gabe!!
Pello Zabala
La gente del campo ha aprendido a tomarle la medida al mes de abril: el de este año ha sido agradable, pero sabe ser frío, húmedo e inesperado recuerdo de los inviernos que deja atrás.
Este abril ha sido dulce, pero raro: no han predominado los vientos del norte de Europa, y tampoco las precipitaciones. Hubo que esperar hasta el 13 por la noche para que descargaran 14 litros. Menos mal que en marzo llovió abundantemente, incluso con agua nieve a final de mes.
Apirilari kontua hartzen jakin du euskal baserritarrak. Jakina: negua luzexka egin ohi da beti ere; aurten bezala, beste urtetan ere bigunaldi polit eta goxoak uzten badaki, hori egia da; baina, hotzak, bustiak, azpi-lainoak edo negu-goraintzietako ezusteko apiril giroek, beti gertatzen dira ezagunak.
Ez da askorik okertu aurtengo gure apirila: goxo portatu dela ere esango nuke. “Abril, aguas mil” eta antzerakoak erantsi izan dizkiote. Hori guztia normal samarra da, aurten normalago, Espainiako penintsula gainean. Gure euri ta elurrak iparrak Europa gainetik ekarriak izan ohi ditugu: bestela dabil aurtengo giroaren eta haizearen kontua eta martxa. Haize nagusia gehiago ibili da, ipar ta hegoko martxekin ez baino, alde banatakoekin. Europa gehiena poltsa handi batean bilduta egon da: ipar iparrean ere, ez ohiko hotzarik, zeharkakoaren egonkortasun gozoa bai lagun.
Gure inguru hau adibide, euri dexenteko erauntsia botatzeko, hilaren 13aren zain egon zitzaigun: orduantxe 14 litro euri, gauez bota zizkigun lehenengoak. Ordurarte, lanbro hutsa, ta nahiko apurra. Hurrengo zaparradatxoa noiz? Martxora arte apenas inoiz dozenerdi litroxka ere: lanbroxka ta laino itxia tarteka.
Eskerrak martxoari: 141 litro lehen 9 egunetan; beste 106, martxoaren 12tik 17ra. Eta azken 22ak, elur buxti eta guzti, martxoaren 29 eta 30ean.
Pello Zabala
Estamos floreciendo... Antes era mayo el mes de las flores, Así se recoge, al menos, en los diccionarios. Sin embargo, abrir los ojos y hacer memoria es suficiente para ver que este año y el anterior es en marzo cuando los prados y los árboles se van vistiendo, día a día, con esos detalles coloridos, cada cuál más bonito.
Marzo está ligado también, desde hace quince siglos por lo menos, a la Cuaresma. Día de oración íntimamente ligados a las diferentes estaciones del año. Tiempo de hacernos humildes y prepararnos para algunos de los día más señalados del año.
Loretara gatoz, hala nioen aurreko zenbaki otsailtxokoan. Izan ere, lehenagoko batean, maiatza genuen lorez jantzia ta loreekin lotua: loreil benetakoa. Baina, gaur sarriago entzuten da, ta baita idatzirik ikusi ere, loreila martxoaren martxari erantsia. Halere, hiztegietan maiatzaren bueltan koka ohi da loreil delakoa. Nolaz? Ez dago begiak zabaldu besterik: hala iaz, eta halaxeago aurten: bidebazter, barruti ta belardi ixkin, ta zuhaitzetan asko, egunetik egunera janzten dira margo detaile hainbat eta politagoekin.
Baina, loreak modanago badauzkagu ere, aspaldi batean, 15en bat mende bai, martxo sasoi hau garizumari lotua ageri zaigu aitasantu mordoska bati esker. (Hurrengo ale batean, garizuman garenez, ea ikusten ditugun orduko detaile zehatz batzuk).
Izan ere, aspaldi bateko pasadizoak ez bada ere, mende haietako kontu batzuk, orduko elizako eguneroko mezatako otoitzetan baitauzkagu. Hor ageri zaigu baitere, noiz abia ziren, zenbat eta nola saiatu ziren orduko aitasantuak dena txuxen mantentzen. Eta hortxe baitere, tenporak deitzen diegun otoitz-egun haietako saiakerak, urtean lau bider, urtaroei segika, nola eratu zituzten.
Ba, urteko egun seinalatuenetakoak ditugun hauek, laister biziko ditugu: ez juxtu ni idazten ari naizenean, baina bai hemendik aste pare batera, zuek irakurtzean, hor gara denok auster eguneko hautsatxoa jasota, gure buruak apaldu ta garizumatzen.
Pello Zabala
Los dos números anteriores escribí sobre temas de flores, ya que este año la primavera ha venido muy adelantada. Este adelanto de la primavera es tema de conversación de los frailes más ancianos de la comunidad.
A menudo nos acordamos de aquél febrero de 1956 en el que nevó copiosamente durante todo el mes. Aguantamos ese mes, siendo yo colegial, lo mejor que pudimos, alterados por lo sabañones que invadía nuestros dedos y orejas....
Lore kontuekin ginen aurreko bi zenbakietan. Udaberria goiz berritua iritsi baita aurten.
Halaxe dela entzuten da, gure anaidiko fraile edadeko hauen korrotxoetan ere, harridura punttu bat dariela. Urte askotxotako esperientzia ta bizipoza gorde baitute, urteen koxka bakoitzean.
Izan ere, 1956ko otsailarekin akordatzen gara sarritan: aspaldiko hilabete osoko elurtea, trinkoa ta akordatzekoa izan baitzen hura. Guk, nire kurtsoaldikook alegia, hilabete osoa igaro eta pasa, aguanta eta nozi behar izan baikenuen, luze, behatz eta belarrixkiñetako ospelekin aztoratuta.
Gure amona Sebastiana, "sarri" etortzen zen Arantzazura garai hartan. Barizetatik operazio latza egiterakoan, Ama Arantzazukoari promes eskaini zion, ongi sendatzen laguntzen bazion, askotan etorriko zela promesa betetzeko pozez: ez zen ausartzen askotan hori zehazten: hilabetero, edo bi hilabeteka edo... eta... "sarri" asmatu zuen azkenean, gomazko tarte luzapendun egokia.
Otsail elurtsuan ere etorri zitzaigun amona txintxoa. Hospederian, bazkaltzeko tartean, lau juntatu ginen; ez zen beste inor Arantzazu elurrez zuritu ta itxitako hartan: Oteitza ta Itziar, senar-emazteak, eta Sebastiana ta PelloMari, amon-illobak. Jorgek dena ikusten zuen, detailetxorik galdu gabe: agudo ikusi zituen nire belarrietako ospel gorrixka ta pottolotuak. Albora zitzaidan eta baita seinalatu eta Itziarri esan ere: Zuk baduzu bada, ospelentzako botika bat... nola du izena?...
Ta baita, Itziarrek poltxatik atera orduko, papertxo batean kopiatu ere, niri agudo eskutxotan jarri. Agudo joan ziren bai, nire ospelak.
Pello Zabala
La vida llama a más vida y aunque venimos de la oscuridad del invierno ya podemos apreciar cómo los días se alargan y conquistan, poco a poco, horas de luz. Y en este tiempo de espera, merece nuestra atención el avellano, que empieza a florecer tímidamente. Necesitará nueve meses para madurar y dar fruto. Pequeñas avellanas con forma de corazón, que recogeremos en octubre.
Biziak biziari tira dagio, bere betiko tirazo erritmikoan. Urteak urte kontatzen baditugu, bizi denak bizirik jarrai nahi duelako osatzen du bere kontakizunen materiala ta lixta.
Egia, ez gabiltz sasoi eta aldirik argienean: urteko lehen hilabetea bera, argifaltako ta iluna izan behar du nonbait, “il-beltza” deitzen diogu behinikbehin. Hilabete inguru dagoeneko, egun laburrenak luxatu nahiean dabil bai, gure neguko saio laburrenen tirada. Asko ez bada ere, Gabonetatik badugu geure irabazittoa: eguzki alper egoskorrak hilabete inguru pasa ohi du ezin aurreratuz, baina otsaila abian, jaikitze--punttuko 7ak eta 20a amestu eta alkantzuan ditu jada.
Hurritzak nauka xoratuta. Halatsu omen zituen greziar jakintsuak nahiz iparralde gooneko kulturdun kurioso haiek ere. Agudo antzeman zioten bere jokaera oso berezia zuelako lore martxa hain kuriosoari: zenbatu eta zenbatu, udazkeneko eguzki lotsatiaren bajadan lora kirtentxoa luxatzen asmatzen zuela ikusita, lore ar luxea hain bistoso bazen, lore eme lotsati izkuta- goseak harritzen zuen: batenaz beste, 9 hilabete betetzen ditu urritzak bere fruitu biribiltxoa heldu ta botatzen. Noski: urrian dator urra! Ez alferrik! hur ale biribiltxoari bihotz ttikiaren antza hartuko diozu. Horrek piztu zien jakingura hain berexia orduko jakintsuei: lore arra luzean zintzilik, hain bizi ta bistoso; lore emea hain diximulatua, baina ordu pillaz, gau eta egun tirada luzeaz, zer sortuko eta... hurra, aizue! Hur biribilla!
© 2020 Arantzazu