Jexuxmari Mujika
“Gurutzea besarkatu egiten duzu edo zapaldu egingo zaitu”
Azaroari maite izan gaituzten eta izan ditugun joandakoak gogoratuz ematen diogun hasiera. Aurtengoan ez gara gogoratu beharrekoen faltan gertatuko.
Heriotza aurten inoiz ez bezala dago presente gure eguneroko bizitzan. Aspalditxotik hil zaizkigunen kopurua lehen notizia da hemengo eta hango teleberritan. Duela urtebete nork pentsa zezakeen heriotza ahalik eta gehien ezkutatzen eta urruntzen saiatu den gure gizartean horrelako zerbait gerta zitekeenik. COVIDaren hau zerbait larria izango da, bai. Heriotzaren inguruko ihardun eguneroko etengabeko hau zerbaitetarako lagungarri gertatuko balitzaigu bederen, aurrera begira zerbait erakutsiko baligu …
Gizakiok bizidunak garenez hil egiten gara beste bizidun guztiak bezalaxe. Bezalaxe ez, guk aurretik baitakigu hil egingo garela. Transhumanismoaren eta teknologiaren miresle direnak ere ondo dakite hori. Gizakiok ezinbestez gara jakintza beharrezko eta latz honen jabe. Beharrezkoa, denboraren mugaren berri ematean bizitza baloratzen laguntzen digulako – hori ezean carpe diem-ak ez luke zentzurik-, eta latza, bukaera gero eta hurbilagoaren berri argia ematen digulako.
Hiltzen ikasteko bizitzen jakin behar omen da. Bizitzen ikasteko heriotzarekiko jarrera egokia garatu behar omen da. Bi esaldiak daude egiatik hurbil, ziurrenez; zailtasunetik, berriz, ziur-ziur daude hurbil. Bizitzeko arrazoiei heltzen diezun eran helduko diozu heriotzari ere, eta, alderantziz begiratuta, heriotzari aurrez-aurre begiratzeko gaitasunak bizitzeko arrazoiak egokiago ulertzen laguntzen dizu. Gizakiok egiten dugun edozeri mugatu izateak ematen baitio bere balio eta grazia. Hori horrela da, bestela behar lukeela badirudi ere.
Bizi dugun pandemiak garbi utzi digu zein gogorra den jendea bakardade gorrienean hiltzera behartu beharra. Hori zein inhumanoa eta zein jasangaitza den argi gelditu zaigu, eta ozen adierazi dugu, hildakoekiko begirunea, errespetoa eta agurra, -galtzen edo ari ginen hori-, gure zibilizazioaren adierazgarri nagusienetakoa dela birkonturatu bagina bezala. Dolua festa bezain gurea dugula, alegia, gizakiok.
Hori horrela da, bai. Bizitzaren balioa, noski, ez du Salve-ko `in hac lacrimarum valle´ esaldiak osoki biltzen. Ez horixe! Beti atezuan jartzen gaituen heriotzak bizitzari zentzurik eta graziarik kentzen ez dion bezala. Batak eta besteak, bizitzak eta heriotzak, baina, sufrimenduak bizitzan duen lekua onartzen lagundu behar digute –ezinbesteko gurutzea besarkatzen ikasi ezean, honek zapaldu egiten bai zaitu-; garbi izanaz beti, ordea, guztiz gaitzetsi ez daitekeen sufrimendu hori, ezeren izenean ez daitekeela sakratu bihurtu edo santutu, are gutxiago inori nahita eragitea justifikatu; sufritzea ez dela desiragarri, ez dela bilatu beharreko zerbait.
Sufritzen, baina, ikasi egin behar da; sufrimendua denontzat hor dagoelako, hasteko, guri ere tokatuko zaigulako, gizaki egiaz sozialak eta maitatzen ikasitakoak bagara, endemas; batez ere, ordea, ikasi behar dugu horretatik `bizitza begiratzeko eta harremanak bizitzeko modu apal eta errukitsuago bat sortzen delako”. (X. Lete)
Ikasketa zail honek, bere egiten duenari, pozari garrantzia ematen irakats diezaioke, ziur irakatsiko dio, sufritzeak etsipenetik libratzen lagunduko dio, botere gosearen lilurari eta fanatismoari uko egiten ere bai.
Ikasketa honek humanizatu egiten du gizakia, konpasio gaitasuna -egun enpatia hitzera mugatu nahi dugun hori- garatzen laguntzen dio, gizakiok aurrera irtetzeko guztiz beharrezko izango dugun solidaritatearen beharraz eta graziaz ematen dio argi.
Heriotza humanizatzeak, norbere eta besteen heriotzari buruzko elkarrizketa zintzo, ausart eta enpatikoak, bizitzari doinua jartzen dio (ikus Pau Donés). Heriotzarekiko jarrera egokiagoarekin askoz errazagoa baita bizitzak zergatik merezi duen ulertzea, eta nola bizi behar den.
